ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ: ਗੁਰੂ ਪੰਥ ਖਾਲਸਾ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਨਿਸ਼ਕਾਮ ਸੇਵਾਦਾਰ
ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 1506 ਇਸਵੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸਤੰਭ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਕੱਥੂ ਨੰਗਲ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਭਾਈ ਸੁਘਾ ਜੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਗੋਰਾ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਸਨੇਹ ਨਾਲ ਕੀਤਾ। ਮਾਤਾ ਗੋਰਾ ਜੀ ਅਜਨਾਲਾ ਤਹਿਸੀਲ ਦੇ ਪਿੰਡ ਮੰਦਰਾਂ ਦੇ ਸੰਧੂ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪਿਠਭੂਮੀ ਦਾ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ‘ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ।
ਬੱਚਪਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਦੀ ਸਿਆਣਪ ਅਤੇ ਆਧਿਆਤਮਕ ਝੁਕਾਅ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿਲੱਖਣ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ 13 ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ, ਤਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨਾਲ ਹੋਈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਮੁਲਾਕਾਤ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਗੰਭੀਰ ਗੱਲਾਂ ਅਤੇ ਡੂੰਘੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਭਾਈ ਸੁਘਾ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਗੁਰੂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ, ਦੇਖੋ ਇਹ ਮੇਰਾ ਪੁੱਤਰ ਬੁੱਢਿਆਂ ਵਾਂਗ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦਾ ਹੈ!” ਉਸ ਵੇਲੇ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ‘ਬੁੱਢਾ’ ਪਿਆ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਦੇ ਨਾਂ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਇਆ।
ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਦਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨਾਲ ਅਟੱਲ ਰਿਸ਼ਤਾ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਕਾਇਮ ਰਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਰਾ ਜੀਵਨ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਵਿੱਚ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ। ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਨੂੰ ਇਕ ਆਧਿਆਤਮਕ ਅਤੇ ਨਿਮਰ ਵਿਅਕਤੀ ਵਜੋਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹਿਰਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਰਪਿਤ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਤੱਕ ਪੰਜ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਹੱਥਾਂ ਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂਆਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗੱਦੀ ‘ਤੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਰਸਮ ਸੰਪੰਨ ਹੋਈ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਉਪਲਬਧੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਪੰਜ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਆਧਿਆਤਮਕ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਸਾਕਸ਼ੀ ਬਣੇ।
ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਵੀ ਇੱਕ ਆਧਿਆਤਮਕ ਘਟਨਾ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਖੁਦ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਮਾਤਾ ਸੁਲਖਨੀ ਜੀ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਏ ਸਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਕੀਮਤੀ ਅਸੀਸ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਜਦੋਂ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ, ਮਾਤਾ ਗੋਰਾ ਜੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸੁਘਾ ਜੀ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋਇਆ, ਤਦ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਜ਼ਰ ਸਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਗੁਰੂ ਦੇ ਘਰ ਨਾਲ ਕਿੰਨਾ ਡੂੰਘਾ ਨਾਤਾ ਸੀ।
ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਦੀ ਆਧਿਆਤਮਿਕਤਾ ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਮਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਦੀ ਪਰਾਕਾਸ਼ਠਾ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਆਖਰੀ ਸਾਸ ਤੱਕ, ਲਗਭਗ 113 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਘਰ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਨੂੰ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਮੁੱਖ ਗ੍ਰੰਥੀ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਹੋਰ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਇਕ ਆਦਰਸ਼ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜੋ ਸੇਵਾ, ਨਿਮਰਤਾ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਭਗਤੀ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਮਾਨਵਾਂ ਲਈ ਸਦਾ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਬਣਿਆ ਰਹੇਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸੋਨੇ ਦੇ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਤਮਿਕ ਯਾਤਰਾ ਸਾਨੂੰ ਦਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚੀ ਭਗਤੀ ਅਤੇ ਸਮਰਪਣ ਨਾਲ ਹੀ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸਹੀ ਰਾਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਨੋਟ: ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਚਿੱਤਰ ਕਾਲਪਨਿਕ ਹੈ।
