ਭਾਈ ਸੁਖਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਮਹਤਾਬ ਸਿੰਘ ਜੀ: ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਆਨ, ਬਾਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨ
ਭਾਈ ਸੁਖਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਮਹਤਾਬ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਆਨ, ਬਾਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਸ਼੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮੱਸਾ ਉਦਦੀਨ ਉਰਫ਼ ਮੱਸਾ ਰੰਗੜ ਦਾ ਜਨਤਾ ਵਿਚ ਵਧ ਕਰਕੇ ਉਸਦਾ ਸਿਰ ਇੱਕ ਹੀ ਤਲਵਾਰ ਦੇ ਵਾਰ ਨਾਲ ਕੱਟ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਰਾਹੀਂ ਸ਼੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪੂਰਾ ਬਦਲਾ ਲਿਆ।
9 ਮਾਰਚ ਸਨ 1739 ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਮੁਗਲ ਹਮਲਾਵਰ ਨਾਦਿਰ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਦੌਲਤ ਅਤੇ ਇਜ਼ਤ ਨੂੰ ਲੁੱਟ ਕੇ 25 ਮਈ ਸਨ 1739 ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਚਨਾਬ ਦਰਿਆ ਨੇੜੇ ਅਖਨੂਰ ਪਹੁੰਚਿਆ, ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਾਦਿਰ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਫੌਜ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਲੁੱਟੀ ਹੋਈ ਦੌਲਤ ਅਤੇ ਇਜ਼ਤ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲਿਆ। ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਬੇਟੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ ਤਕ ਪਹੁੰਚਾਇਆ। ਇਸ ਹਾਰ ਤੋਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਨਾਦਿਰ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਫੌਜਦਾਰ ਜ਼ਕਰੀਆ ਖਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ।
ਜ਼ਕਰੀਆ ਖਾਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਮੁਖੀਆਂ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਸਿੱਖ ਮਿਲਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿਉ ਜਾਂ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਵੋ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਲਿਆਉਣ ‘ਤੇ ਇਨਾਮ ਦਾ ਐਲਾਨ’ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਿੱਖ ਪੁਰਸ਼, ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਮੱਸਾ ਰੰਗੜ ਨੂੰ ਸੌਂਪੀ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ ਨੂੰ ਘੋੜਿਆਂ ਦੇ ਅਸਤਬਲ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਹਾਲ ਨੂੰ ਨ੍ਰਿਤ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ।
ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਜਥਾ ਜੈਪੁਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਡੇਰਾ ਲਗਾਏ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਬਾਰੇ ਖ਼ਬਰ ਮਿਲੀ, ਤਾਂ ਭਾਈ ਮਹਤਾਬ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸੁਖਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮੱਸਾ ਰੰਗੜ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਦੋਵੇਂ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਿੱਖ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਸਿੱਕਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰੇ ਥੈਲੇ ਦਾ ਬਹਾਨਾ ਕਰਕੇ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੱਸਾ ਰੰਗੜ ਨੂੰ ਨਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਵੇਖਿਆ। ਭਾਈ ਮਹਤਾਬ ਸਿੰਘ ਨੇ ਥੈਲੇ ਨੂੰ ਮੱਸਾ ਰੰਗੜ ਦੀ ਖਾਟ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਉਹ ਸਿੱਕੇ ਚੁਕਣ ਲਈ ਝੁਕਿਆ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਤਲਵਾਰ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਸਿਰ ਕੱਟ ਦਿੱਤਾ।
ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜ਼ਕਰੀਆ ਖਾਨ ਨੇ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਨੂੰ ਫੜਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ। ਭਾਈ ਮਹਤਾਬ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਆਖ਼ਰਕਾਰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਕਠੋਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਚਰਖੜੀ ਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੇ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਪਵਿੱਤਰ ਥਾਵਾਂ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਾਣਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧ ਕਰ ਕੇ ਮਹੱਤਵ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
