ਸ਼ੂਰਵੀਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਵਾਂ: ਸਿੱਖ ਬਹਾਦਰੀ ਦਾ ਅਦੁੱਤੀਯ ਉਦਾਹਰਣ
ਸ਼ੂਰਵੀਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਵਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਵਾਂ ਨਾਮਕ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰਦਾਸ ਸਿੰਘ ਜੀ ਇੱਕ ਸਧਾਰਨ ਕਿਸਾਨ ਸਨ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਅਦਮੁੱਤ ਅਤੇ ਬਲੀਦਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣਿਆ।
ਇਸ ਪਿੰਡ ਦਾ ਚੌਧਰੀ, ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਰਾਇ, ਆਪਣੇ ਅਹੰਕਾਰ ਅਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੀ, ਉਹ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਵੈਰ ਕਰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਲਹਲਹਾਉਂਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਘੋੜਿਆਂ ਨੂੰ ਚਰਣ ਲਈ ਛੱਡ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਬਰਬਾਦ ਨਾ ਕਰੇ, ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਰਜ਼ੀ ਠੁਕਰਾ ਕੇ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਰਾਇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦੰਭ ਪੂਰਨ ਕਹਿੰਦਾ,
“ਜੋ ਸਿੱਖ ਮੇਰੇ ਘੋੜਿਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਕਰਣਗੇਂ ਤੇ ਮੈਂ ਉਨਹਾਂ ਦੇ ਕੇਸਾਂ ਨਾਲ ਰੱਸੀ ਬਣਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਘੋੜਿਆਂ ਨੂੰ ਬੰਨ੍ਹਾਂਗਾ।”
ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਕੇਸ ਸਿਰਫ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਗੁਰੂ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ੀ ਹੋਈਆ ਅਮੁੱਲ ਵਰਤਾਨ ਹੈ। ਚੌਧਰੀ ਦੀ ਇਸ ਗੱਲ ਨਾਲ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਤੇ ਗਹਿਰਾ ਚੋਟ ਲੱਗੀ। ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਨੂੰ ਸਹਿਣ ਕਰਨਾ ਤਾਂ ਆਸਾਨ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਧਾਰਮਿਕ ਅਪਮਾਨ ਨੂੰ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਝਗੜੇ ਨੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਰੂਪ ਲੈ ਲਿਆ।
ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਵਾਂ: ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਸਹਾਰਾ
ਜਦੋਂ ਜ਼ੁਲਮ ਨੇ ਹੱਦਾਂ ਪਾਰ ਕਰ ਲਈਆਂ, ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸੂਰਮੇ ਸੇਵਕ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਵਾਂ ਤੋਂ ਮਦਦ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ, ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਚੌਧਰੀ ਦੇ ਘੋੜਿਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਅਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦਾ ਮੂੰਹ ਤੋੜ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।
ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਚੌਧਰੀ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਰਾਇ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ‘ਤੇ ਚੋਰੀ ਦਾ ਝੂਠਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾ ਕੇ, ਸੂਬੇਦਾਰ ਜ਼ਫਰ ਬੈਗ ਕੋਲ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਸਿੱਖ ਹੁਕੂਮਤ ਦੇ ਬਾਗ਼ੀ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਨਾਲੇ ਉਸ ਨੇ ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਵਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਲਿਆ। ਇਹ ਜਾਣਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਹੁਕੂਮਤ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਜ਼ਾਲਮ ਹਾਕਮ ਜਕਰੀਆ ਖ਼ਾਨ ਤੱਕ ਪੁੱਜੀ, ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਯੁੱਧ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਲੱਭ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਯੁੱਧ ਅਤੇ ਬਲੀਦਾਨ
24 ਦਸੰਬਰ 1725 ਨੂੰ, ਜਕਰੀਆ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਮੁਹੰਮਦ ਖ਼ਾਨ, ਜ਼ਫਰ ਬੈਗ, ਅਤੇ ਤਕੀ ਖ਼ਾਨ ਵਰਗੇ ਸੈਨਾਪਤੀਆਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ 2200 ਘੁੜਸਵਾਰ, 5 ਹਾਥੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੈਨਾ ਨਾਲ ਨੇ ਵਾਂ ਪਿੰਡ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ।
ਮੁੱਠੀ ਭਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਵਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਹਿੰਮਤ ਅਤੇ ਏਕ ਯੋਧਾ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਨਾਲ ਇਸ ਵੱਡੀ ਸੈਨਾ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਲੜਾਈ ਸਿਰਫ਼ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਸੰਗਰਾਮ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਧਰਮ ਅਤੇ ਇੱਜ਼ਤ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਦਾ ਯੁਧ ਸੀ।
ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਵਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ 21 ਵੀਰ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੇਕਰ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਵੀ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਦੁਸ਼ਮਨ ਦੇ ਲਗ ਭਗ 100 ਸੈਨਿਕ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਸ਼ਹੀਦ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਵਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੇ ਸ਼ਰੀਰਾਂ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਲੈ ਜਾ ਕੇ, ਨੇਜੇ ਦੀ ਨੋਕ ‘ਤੇ ਟੰਗ ਕੇ ਪੂਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ‘ਚ ਘੁਮਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਦੁੱਖ ਅਤੇ ਗਰਵ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਗਿਆ।
ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਗੁਰਮਤਾ
ਇਹ ਯੁੱਧ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਮੁਖਬਰੀ ਕਾਰਨ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਵੱਡਾ ਯੁੱਧ ਸੀ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨਾਲ ਦੁਖੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਸਨ 1726 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਰਬੱਤ ਖਾਲਸਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਮੁਖਬਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਜਾਣ-ਮਾਲ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਕਦਮ ਸੀ।
ਸ਼ੂਰਵੀਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਵਾਂ ਦਾ ਬਲੀਦਾਨ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸੂਰਵੀਰਤਾ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਦਾ ਅਮਰ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਦੁੱਤੀਯ ਯੋਗਦਾਨ ਨੇ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਸਿਰਫ਼ ਆਤਮਬਲੀਦਾਨ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਹੀ ਭਰਪੂਰ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਅਨਿਯਆ ਅਤੇ ਅਧਰਮ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਡਟ ਕੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਣ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਵੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।
“ਜੋ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਪ੍ਰਾਣ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਅਮਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।”
