ਸਰਦਾਰ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਆ: ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੇ ਅਦ੍ਵਿਤੀਯ ਯੋਧੇ
ਸਰਦਾਰ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਆ ਦਾ ਜਨਮ ਸਨ 1723 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਲਾਹੌਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਇਚੋਹਲ ਪਿੰਡ (ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ) ਹੋਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਗਿਆਨੀ ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਸਨ, ਜੋ ਆਪਣੀ ਡੂੰਘੀ ਵਿਦਵਤਾ ਅਤੇ ਸਾਹਸੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਨ। ਪਿਤਾ-ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਨਵਾਬ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਨੇਤ੍ਰਿਤਵ ਹੇਠ ਖਾਲਸਾ ਦਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ। ਦੁੱਖਦਾਈ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਸਨ 1738 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਗਿਆਨੀ ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ, ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਬਲਿਦਾਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜੀਵਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਬਣੀ ਰਹੀ।
ਰਾਮਗੜ੍ਹ ਕਿਲੇ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ
ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਰਦਾਰ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸ਼੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਰਾਮ ਰਾਣੀ ਨਾਮਕ ਕਿਲੇ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਵਾਇਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ “ਰਾਮਗੜ੍ਹ” ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਉਹ ਸਰਦਾਰ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਆ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਏ। ਇਹ ਕਿਲਾ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਦੂਰਦ੍ਰਸ਼ੀਤਾ ਅਤੇ ਸੰਗਠਨਾਤਮਕ ਕੌਸ਼ਲ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ।
ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਤੇ ਸੈਨਾ ਦਾ ਨੇਤ੍ਰਿਤਵ
ਸਰਦਾਰ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਚਤੁਰਾਈ ਅਤੇ ਨੇਤ੍ਰਿਤਵ ਯੋਗਤਾ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਨੂੰ ਸਸ਼ਕਤ ਕੀਤਾ, ਸਗੋਂ ਮੁਗਲਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਾਮਯਾਬੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਹਰਗੋਬਿੰਦਪੁਰ ਨੂੰ ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਆ ਮਿਸਲ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਪਹਾੜੀ ਰਾਜਿਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਕ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਅਤੇ ਸੈਨਾ ਸੰਬੰਧੀ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਨੇ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਤਾਕਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।
ਦਿੱਲੀ ਵਿਜੇ ਅਤੇ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ
ਸਨ 1783 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ, ਸਰਦਾਰ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਆ ਨੇ ਸਰਦਾਰ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਅਹਲੂਵਾਲੀਆ ਦੇ ਨੇਤ੍ਰਿਤਵ ਹੇਠ ਦਿੱਲੀ ਉੱਤੇ ਫਤਹ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ. ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਲਾਲ ਕਿਲੇ ਦੇ 44 ਵਡੇ ਖੰਭੇ ਢਾਹ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟਾਂ ਦੇ ਤਖ਼ਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘੋੜੇ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਸ਼੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਲਿਆਂਦਾ, ਇਹ ਤਖ਼ਤ ਅੱਜ ਵੀ ਸ਼੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਫਤਹ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ।
ਗੁਰੂ ਬਚਨਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ
ਤਰਣ ਤਾਰਣ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਰੋਵਰ ਦੀਆਂ ਇੱਟਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਮੀਰ ਉੱਦੀਨ ਜ਼ਬਰਨ ਚੁੱਕ ਕੇ ਲੈ ਗਿਆ ਸੀ, ਸਰਦਾਰ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮੁੜ ਸਰੋਵਰ ਵਿੱਚ ਲਗਾ ਕੇ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਬਚਨਾਂ ਦਾ ਮਾਨ ਰੱਖਿਆ। ਇਹ ਕੰਮ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਅਦਮਯ ਨਿਸ਼ਠਾ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਪੰਥ ਪ੍ਰਤੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਮਰਪਣ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਨਿਰਮਾਣ ਕਾਰਜ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ
ਸਰਦਾਰ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਆ ਨੇ ਸ਼੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਪਰੀਕਰਮਾ ਵਿੱਚ 156 ਫੁੱਟ ਉੱਚੇ ਬੁੰਗੇ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਵਾਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟਾਂ ਦਾ ਤਖ਼ਤ ਅੱਜ ਵੀ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕਟੜਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਅਟੱਲ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਵਾਇਆ।
ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਅਤੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ
ਸਨ 1808 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਸਰਦਾਰ ਜੋਧ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ। 80 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮਰਪਣ
ਸਰਦਾਰ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਆ ਦੇ ਦਾਦਾ, ਬਾਬਾ ਹਰਿਦਾਸ ਜੀ, ਨੇ ਉਸ ਨਾਗਿਨ ਬਰਛੇ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਸਰਦਾਰ ਬਚਿੱਤਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਸ਼੍ਰੀ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਮਸਤ ਹਾਥੀ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਇਹ ਬਰਛਾ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਿੱਖ ਸ਼ੌਰਅ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਸ਼ਟ ਸ਼ਸਤਰ ਕਲਾ ਦਾ ਸਬੂਤ ਵੀ ਹੈ।
ਸਰਦਾਰ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਆ ਦਾ ਜੀਵਨ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੇ ਉਤਥਾਨ, ਸਾਹਸ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਕਾਮ ਸੇਵਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸੁਨਹਿਰੀ ਅਧਿਆਇ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬਲਿਦਾਨ ਅਤੇ ਫਤੇਹ ਦੀ ਗਾਥਾ ਅੱਜ ਵੀ ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਮਹਾਨ ਯੋਧੇ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਪੰਥ ਦੇ ਸੇਵਕ ਨੂੰ ਸ਼ਤਿ-ਸ਼ਤਿ ਨਮਨ।
