ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ: ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਸ਼ੂਰਵੀਰ ਯੋਧਾ
ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਨਾਮ ਸ਼ੌਰਿਆ, ਬਲਿਦਾਨ ਅਤੇ ਧਰਮਨਿਸ਼ਠਾ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਸੋਨੇ ਦੇ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹੈ। ਆਪ ਜੀ ਜੀਵਨ ਤਿਆਗ, ਸਹਾਸ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਸੀ। ਆਪ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 1670 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਪੁੰਛ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਧਾਰਨ ਰਾਜਪੂਤ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮਦੇਵ ਇਕ ਕਿਸਾਨ ਸਨ, ਅਤੇ ਆਪ ਜੀ ਦਾ ਬਚਪਨ ਦਾ ਨਾਮ ਲਕਸ਼ਮਣ ਦਾਸ ਸੀ।
ਆਧਿਆਤਮਿਕ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਆਰੰਭ
ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਘਟਨਾ ਨੇ ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਬਦਲ ਦਿੱਤੀ। ਇਕ ਵਾਰ ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਖੇਡਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਗਰਭਵਤੀ ਹਰਣੀ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਦਰਸ਼ਨੇ ਨੇ ਆਪ ਦੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਸੰਸਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਛੱਡਕੇ ਵੈਰਾਗੀ ਸਾਧੂ ਦਾ ਰਸਤਾ ਅਪਣਾਇਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪ ਜੀ ਪੰਚਵਟੀ ਆਸ਼ਰਮ ਵਿੱਚ ਵੈਰਾਗੀ ਗੁਰੂ ਜਾਨਕੀ ਦਾਸ ਦੇ ਚੇਲੇ ਬਣ ਗਏ। ਇੱਥੇ ਆਪ ਜੀ ਨੂੰ “ਮਾਧੋਦਾਸ” ਨਾਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ।
ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨਾਲ ਭੇਟ
ਸਨ 1708 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ, ਦੱਖਣ ਦੇ ਨਾਂਦੇੜ ਵਿਖੇ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨਾਲ ਆਪ ਜੀ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਭੇਟ ਹੋਈ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪ ਜੀ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਪਰੀਚਤ ਕਰਵਾਇਆ ਅਤੇ ਖੰਡੇ-ਬਾਟੇ ਦਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਪਾਨ ਕਰਵਾਕੇ “ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ” ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ। ਇਸੇ ਨਾਲ ਆਪ ਜੀ ਨੂੰ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਆਪ ਜੀ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਸੌਂਪਦਿਆਂ ਪੰਜ ਤੀਰ, ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਹਿਬ, ਨਗਾੜਾ ਅਤੇ ਪੰਜ ਸਾਥੀਆਂ—ਭਾਈ ਵਿਨੋਦ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਕਾਹਨ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਬਾਜ਼ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਰਣ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਭਾਈ ਦਇਆ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਭੇਜਿਆ।
ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੇ ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਦੀ ਅਗਵਾਈ
ਪੰਜਾਬ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਨੇ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਵਿਰੁੱਧ ਹੋ ਰਹੇ ਅਤਿਆਚਾਰਾਂ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਬਿਊਗਲ ਵਜਾਇਆ। ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਸਮਾਣੇ ਦੇ ਜੱਲਾਦ ਜਲਾਲੁਦੀਂ, ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਜੱਲਾਦ ਸ਼ਾਸਲ ਬੇਗ ਅਤੇ ਬਾਸਲ ਬੇਗ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਇਹਨਾਂ ਤਿੰਨ ਜੱਲਾਦਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰਕੇ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਗਾੜਕੇ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਸਮਾਣੇ ਨਾਮਕ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਗਾ ਕੇ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਵਜ਼ੀਰ ਖ਼ਾਨ, ਜਿਸ ਨੇ ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰਨ ਦਾ ਫ਼ਰਮਾਨ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਉਸਨੂੰ ਚੱਪੜਚਿੜੀ ਦੇ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ 14 ਮਈ ਸਨ1710 ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਹਾਰ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਸਰਹਿੰਦ ਨੂੰ ਫ਼ਤਿਹ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਬਾਜ਼ ਸਿੰਘ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਜ਼ੀਰ ਖ਼ਾਨ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ।
ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ
ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਨੇ ਜਮੀਨਦਾਰੀ ਪ੍ਰਥਾ ਖ਼ਤਮ ਕਰਕੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭੂਮੀ ਦਾ ਮਾਲਕ ਬਣਾਇਆ। ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਲੋਹਗੜ੍ਹ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਜੋਂ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ। ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਜੋਂ ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਸਿੱਕੇ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ।
ਆਖਰੀ ਯੁੱਧ ਅਤੇ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ
ਸਨ 1715 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਫ਼ਰਰੁਖ਼ਸਿਆਰ ਨੇ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਗੁਰਦਾਸ ਨੰਗਲ ਵਿੱਚ 8 ਮਹੀਨੇ ਤੱਕ ਚਲਣ ਵਾਲੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਧੋਖੇ ਨਾਲ ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਤਾ ਗਿਆ।
ਅਤਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ
ਔਸ ਸਮਯ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਰੋਜ਼ 100 ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਪਰ ਨਾਹ ਬਾਬਾ ਜੀ ਅਤੇ ਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਹਟੇ। 9 ਜੂਨ ਸਨ1716 ਨੂੰ ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੂੰ ਤਸਿਅੇ ਦੇ ਕਰ ਅਮਾਨਵੀ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਉੱਚ ਅਦਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਮੂਲਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਸਾਡੇ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਅਤੇ ਧਰਮਕ ਅਡੋਲਤਾ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਹੈ।
