ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ (ਵੀ.ਸੀ.) ਜੇਤੂ ਸਿੱਖ ਸੈਨਿਕ

ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ (ਵੀ.ਸੀ.) ਜੇਤੂ ਸਿੱਖ ਸੈਨਿਕ

ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕ੍ਰਾਸ (VC) ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਸੱਤਰ ਬਲਾਂ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਾਨਯੋਗ ਯੁੱਧ-ਸਨਮਾਨ ਹੈ। ਇਹ “ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਬਹਾਦਰੀ” ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਸਨਮਾਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਮਹਾਰਾਣੀ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਵੱਲੋਂ 29 ਜਨਵਰੀ 1856 ਨੂੰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਕਰੀਮੀਆ ਯੁੱਧ (1854–1856) ਦੌਰਾਨ ਦਿਖਾਈ ਗਈ ਬਹਾਦਰੀ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕਰਨਾ ਸੀ।

ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕ੍ਰਾਸ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਤੱਥ:

• ਇਹ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਅਸਾਧਾਰਣ ਬਹਾਦਰੀ ਦਿਖਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

• ਇਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੈਂਕ, ਸੇਵਾ ਜਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਪਿਛੋਕੜ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

• ਇਹ ਮਰਨੋਂ ਉਪਰਾਂਤ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਉੱਚਤਮ ਬਲਿਦਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ।

• ਇਹ ਕਾਂਸੇ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਰੀਮੀਆ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਫੜੀਆਂ ਗਈਆਂ ਰੂਸੀ ਤੋਪਾਂ ਤੋਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

• ਤਮਗੇ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰਾਜਸੀ ਤਾਜ ਉੱਤੇ ਖੜ੍ਹਾ ਇੱਕ ਸ਼ੇਰ ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ “FOR VALOUR” (ਵੀਰਤਾ ਲਈ) ਲਿਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

• ਇਹ ਗੂੜ੍ਹੇ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੇ ਰਿਬਨ ਨਾਲ ਟੰਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ (1918 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨੌਸੈਨਾ ਲਈ ਨੀਲਾ ਰਿਬਨ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ)।

• ਤਮਗੇ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਬਹਾਦਰੀ ਵਾਲੀ ਤਾਰੀਖ, ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਦਾ ਨਾਂ, ਰੈਂਕ ਅਤੇ ਯੂਨਿਟ ਦਰਜ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕ੍ਰਾਸ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਤਰਜੀਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਇਹ ਸਭ ਸਨਮਾਨਾਂ ਅਤੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸਨੂੰ ਇਹ ਤਮਗਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਨਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ “VC” ਅੱਖਰ ਜੋੜ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤਕ, ਕੁੱਲ 1,358 ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕ੍ਰਾਸ ਅਲੰਕਰਨ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।

ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ ਜੇਤੂ ਸਿੱਖ

ਕੈਪਟਨ ਈਸ਼ਰ ਸਿੰਘ

ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕ੍ਰਾਸ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਪਹਿਲੇ ਸਿੱਖ ਸਿਪਾਹੀ ਦੀ ਅਮਰ ਗਾਥਾ

ਜਦੋਂ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਵਰਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀਰਤਾ ਦੀਆਂ ਮਿਸਾਲਾਂ ਖੋਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਤਦ ਕਈ ਨਾਂ ਸੋਨੇ ਦੀਆਂ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਲਿਖਵਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਐਸਾ ਹੀ ਇਕ ਨਾਂ ਹੈ ਕੈਪਟਨ ਈਸ਼ਰ ਸਿੰਘ, ਜੋ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕ੍ਰਾਸ-ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ ਵੱਲੋਂ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਬਹਾਦਰੀ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਯੁੱਧ-ਸਨਮਾਨ—ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਸਿੱਖ ਸਿਪਾਹੀ ਸਨ।

ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਗਾਥਾ ਕੇਵਲ ਇਕ ਤਮਗੇ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਸਹਿਸ, ਸੇਵਾ, ਸਮਰਪਣ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਗੌਰਵ ਦੀ ਇਕ ਜੀਉਂਦੀ ਜਾਗਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ, ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

ਇਕ ਪੁੱਤ ਦਾ ਜਨਮ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ

ਕੈਪਟਨ ਈਸ਼ਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਹੋਇਆ, ਜਿੱਥੇ ਸ਼ੌਰ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਜੀਵਨ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਕ ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਆਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਸਹਿਨਸ਼ੀਲਤਾ, ਸੱਚਾਈ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀਆਂ ਕਦਰਾਂ ਨੂੰ ਅੰਗੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਫੌਜੀ ਸੇਵਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 28ਵੀਂ ਪੰਜਾਬ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਸਿਪਾਹੀ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਉਹ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦ 13 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਾਰਤੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇੱਛਾ-ਪੂਰਕ ਯੋਗਦਾਨ ਨਾਲ ਬਰਤਾਨਵੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਕੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ।

ਵਜੀਰਿਸਤਾਨ ਮੁਹਿੰਮ: ਬਹਾਦਰੀ ਦੀ ਝਲਕ

10 ਅਪ੍ਰੈਲ 1921– ਇਹ ਤਾਰੀਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇਕ ਅਦਭੁਤ ਸ਼ੌਰਯ ਗਾਥਾ ਵਜੋਂ ਦਰਜ ਹੋ ਗਈ। ਉੱਤਰੀ-ਪੱਛਮੀ ਸਰਹੱਦ ’ਤੇ ਵਾਕਿਅ ਹੈਦਰੀ ਕਚ (ਵਜ਼ੀਰਿਸਤਾਨ) ਦੇ ਮੋਰਚੇ ’ਤੇ ਜਦੋਂ ਈਸ਼ਰ ਸਿੰਘ ਲੂਈਸ ਗਨ ਸਕਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਤਾਇਨਾਤ ਸਨ, ਤਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਟੁੱਕੀ ’ਤੇ ਭਾਰੀ ਹਮਲਾ ਹੋਇਆ।

ਇੱਕ ਗੋਲੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਛਾਤੀ ’ਚ ਲੱਗੀ, ਅਤੇ ਉਹ ਜ਼ਮੀਨ ’ਤੇ ਡਿੱਗ ਪਏ। ਬਹੁਤੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਜਾਂ ਤਾਂ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਜਾਂ ਘਾਇਲ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਨ ਵੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਈ।

ਪਰ ਇਹ ਸਿਪਾਹੀ ਈਸ਼ਰ ਸਿੰਘ ਸੀ। ਲਹੂ-ਲੁਹਾਨ ਹੋ ਕੇ ਵੀ ਉੱਠੇ, ਦੋ ਹੋਰ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵਾਪਸ ਵਜੇ, ਗਨ ਨੂੰ ਮੁੜ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਮੋਰਚਾ ਦੁਬਾਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਟੁੱਕੀ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕੀਤੀ, ਸਗੋਂ ਜੰਗ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਨੂੰ ਵੀ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ।

ਕਰਤਵ ਦੀ ਪਰਾਕਾਸ਼ਠਾ

ਜਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਮਾਦਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਕੇ ਇਲਾਜ ਲੈਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੱਤੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਆਗਿਆ ਨੂੰ ਵੀ ਤਿਆਗ ਦਿਤਾ। ਉਹ ਘਾਇਲ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਉਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਕੱਠੀ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਲੱਗ ਗਏ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਨਦੀ ਤੱਕ ਆਉਣਾ-ਜਾਣਾ ਕੀਤਾ, ਸਿਰਫ਼ ਇਸ ਲਈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਪਿਆਸੇ ਸਿਪਾਹੀ ਦੀ ਪਿਆਸ ਬੁਝ ਸਕੇ।

ਇੱਕ ਘਾਇਲ ਸਿਪਾਹੀ ਦੀ ਪੱਟੀ ਕਰ ਰਹੇ ਚਿਕਿਤਸਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੂੰ ਕਵਚ ਦੇਣ ਲਈ, ਉਹ ਉਸਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਖੜੇ ਹੋ ਗਏ। ਤਿੰਨ ਘੰਟਿਆਂ ਤੱਕ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਕਰਤਵ ਨਿਭਾਇਆ। ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਿੱਚ ਕੇ ਲਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਉਹ ਰਕਤ ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਹਾਨੀ ਕਾਰਨ ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ।

ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕ੍ਰਾਸ: ਸਨਮਾਨ ਦੀ ਉਚਾਈ

25 ਨਵੰਬਰ 1921 ਨੂੰ ਲੰਡਨ ਗੈਜ਼ਟ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਨੁਪੂਰਕ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕ੍ਰਾਸ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਸਤਿ ਪੱਤਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ। ਇਹ ਸਨਮਾਨ ਸਿਰਫ਼ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਅਸਾਧਾਰਣ ਬਹਾਦਰੀ ਦਿਖਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਈਸ਼ਰ ਸਿੰਘ ਇਸ ਦੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਯੋਗ ਸਨ।

ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਵਿਰਤਾ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਸਿੱਖ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਮਾਨਤਾ ਵੀ ਸੀ।

ਸਿੱਖ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਚਮਕਦਾਰ ਝਲਕ

ਕੈਪਟਨ ਈਸ਼ਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕੇਵਲ ਜੰਗ ਨਹੀਂ ਲੜੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ “ਸੱਚੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ” ਹੋਣ ਦਾ ਪਰਮਾਣ ਦਿੱਤਾ। ਸਹਿਸ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਦੀ ਜੋੜੀ ਸਿੱਖ ਮਰਯਾਦਾ ਦੀ ਆਤਮਾ ਹੈ — ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਲਹੂ ਨਾਲ ਲਿਖਿਆ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵੰਸ਼ਜ ਪੀੜ੍ਹੀ ਅੱਜ ਮੈਲਬਰਨ (ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ) ਅਤੇ ਕੈਲਗਰੀ (ਕੈਨੇਡਾ) ਵਿੱਚ ਵਸਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਾਥਾ ਗੌਰਵ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਨਾਲ ਦੱਸੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਤਾਰੀਫ਼ ਤੋਂ ਪਰੇ ਵੀਰਤਾ

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਮਾਂਡਿੰਗ ਅਫਸਰ ਕੈਪਟਨ ਬਰਨਾਰਡ ਓਡੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿਟਕੋਰੀਆ ਕ੍ਰਾਸ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ। ਯੁੱਧ ਦਫ਼ਤਰ ਦੀ ਅਧਿਕਾਰਿਕ ਘੋਸ਼ਣਾ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ:

“ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਕਰਤਵ ਨਿਸ਼ਠਾ ਤਾਰੀਫ਼ ਤੋਂ ਪਰੇ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਹਾਰ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖਿਆ।“

ਉੱਚ ਪਦ, ਉੱਚ ਸਨਮਾਨ

ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਕੈਪਟਨ ਦੇ ਪਦ ਤੱਕ ਉਤਸ਼੍ਰੇਣੀਤ ਹੋਏ, ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਆਰਡਰ ਆਫ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇੰਡੀਆ (First Class)’ ਨਾਲ ਅਲੰਕ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ‘ਸਰਦਾਰ ਬਹਾਦੁਰ’ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।

ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕ੍ਰਾਸ ਤਮਗਾ, ਅੱਜ ਲਾਰਡ ਐਸ਼ਕਰੌਫਟ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਉਪਸੰਹਾਰ: ਇਕ ਅਮਰ ਸੰਦੇਸ਼

ਕੈਪਟਨ ਈਸ਼ਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜੀਵਨ ਕਿਸੇ ਡਰ ਜਾਂ ਸੰਕੋਚ ਤੋਂ ਪਰੇ ਸੀ। ਉਹ ਜਿਉਂਦੇ ਰਹੇ ਤਾਂ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਲਾਜ ਰੱਖੀ, ਅਤੇ ਜਦ ਘਾਇਲ ਹੋਏ ਤਾਂ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਤੋਂ ਕਦੇ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਹਟੇ।

ਉਹ ਸਿਰਫ ਜੰਗ ਜਿੱਤੇ ਨਹੀਂ, ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਦੇ ਦਿਲ ਵੀ ਜਿੱਤੇ।

ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ:

“ਅਸਲੀ ਵੀਰਤਾ ਉਹ ਨਹੀਂ ਜੋ ਸਿਰਫ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ ਲੜੀ ਜਾਵੇ, ਅਸਲੀ ਵੀਰਤਾ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਸੇਵਾ, ਹਮਦਰਦੀ ਅਤੇ ਕਰਤਵ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਤੋਂ ਜਨਮ ਲੈਂਦੀ ਹੈ।”

ਕੈਪਟਨ ਈਸ਼ਰ ਸਿੰਘ ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਸਿਪਾਹੀ ਨਹੀਂ, ਇਕ ਵਿਚਾਰ ਹਨ- ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਬਹਾਦਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦਾ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਸੂਬੇਦਾਰ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸਿੰਘ (ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ), 27ਵੀਂ ਬੰਬੇ ਪਾਇਨੀਅਰਜ਼ (ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ ਜੇਤੂ)

ਸੂਬੇਦਾਰ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸਿੰਘ, ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ, ਇੱਕ ਅਸਾਧਾਰਨ ਯੋਧਾ ਸਨ। 27ਵੀਂ ਬੰਬੇ ਪਾਇਨੀਅਰਜ਼ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਗਾਥਾ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸੁਨਹਿਰੀ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹੈ। ਲਗਭਗ 1000 ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਜੀਵਨ ਬਿਓਰਾ ਹੇਠ ਲਿਖਿਆ ਹੈ:

ਸੂਬੇਦਾਰ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ (ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ) ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਨਮ ਮਿਤੀ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਫਰਜ਼ ਪ੍ਰਤੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਦਾ ਸਬੂਤ ਦੇਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਸਮਰੱਥਾ, ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਅਟੁੱਟ ਸਾਹਸ ਨੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਤਿਕਾਰ ਦਿਵਾਇਆ।

ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸਿੰਘ 27ਵੀਂ ਬੰਬੇ ਪਾਇਨੀਅਰਜ਼ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸਨ, ਜੋ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਾਵਾਨ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਸੀ। ਇਸ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦੇ ਜਵਾਨ ਪੁਲ ਬਣਾਉਣ, ਸੜਕਾਂ ਠੀਕ ਕਰਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਉਸਾਰੀ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਹਰ ਸਨ, ਅਕਸਰ ਯੁੱਧ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਦੇ ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ। ਇਹ ਕਾਰਜ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਤਕਨੀਕੀ ਹੁਨਰ ਸਗੋਂ ਅਡੋਲ ਸਾਹਸ ਅਤੇ ਧੀਰਜ ਦੀ ਵੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸਿੰਘ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸਨ।

ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ (1914-1918) ਦੌਰਾਨ, 27ਵੀਂ ਬੰਬੇ ਪਾਇਨੀਅਰਜ਼ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੁੱਧ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਕਈ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤ, ਦ੍ਰਿੜ ਇਰਾਦੇ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਫਰਜ਼ ਪਰਾਇਣ ਸਿਪਾਹੀ ਵਜੋਂ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਜੋ ਕਦੇ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਘਬਰਾਉਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ।

ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ (VC) ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਫੌਜਾਂ ਵਿੱਚ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਸਾਧਾਰਨ ਬਹਾਦਰੀ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਸਰਵਉੱਚ ਫੌਜੀ ਸਨਮਾਨ ਹੈ। ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇਹ ਸਨਮਾਨ ਕਿਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਾਰਵਾਈ ਲਈ ਮਿਲਿਆ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਵੇਰਵੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।

ਕੁਝ ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਨਮਾਨ ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਮੇਸੋਪੋਟਾਮੀਆ (ਆਧੁਨਿਕ ਇਰਾਕ) ਵਿੱਚ ਲੜੀ ਗਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਨੋਖੀ ਬਹਾਦਰੀ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਲਟਨ ਇੱਕ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਫਸ ਗਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਭਾਰੀ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਬਲਕਿ ਇਕੱਲੇ ਹੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਕਈ ਟਿਕਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਨਕਾਰਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਵੀਰਗਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ।

ਇੱਕ ਹੋਰ ਵੇਰਵੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਨਮਾਨ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਸਾਧਾਰਨ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਸਮਰੱਥਾ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ਖਮੀ ਸਾਥੀਆਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦਾ ਡਟ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸਹੀ ਘਟਨਾ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣੀ, ਭਾਵੇਂ ਅਸਪਸ਼ਟ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਨਿਰਵਿਵਾਦ ਹੈ ਕਿ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅਸਾਧਾਰਨ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਆਤਮ-ਬਲੀਦਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਰਵਉੱਚ ਫੌਜੀ ਸਨਮਾਨ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸੂਬੇਦਾਰ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸਿੰਘ ਦਾ ਨਾਮ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮਾਣ ਨਾਲ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਨਮਾਨ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਗੁਮਨਾਮ ਨਾਇਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਆਪਣਾ ਸਭ ਕੁਝ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਫਰਜ਼ ਪ੍ਰਤੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ, ਸਾਹਸ ਅਤੇ ਆਤਮ-ਬਲੀਦਾਨ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਿਪਾਹੀ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੁਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਪਣੇ ਫਰਜ਼ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੀ ਰਹੇਗੀ।

ਸੂਬੇਦਾਰ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸਿੰਘ ਦਾ ਨਾਮ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਅਮਰ ਨਾਇਕਾਂ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜੀਵਿਤ ਰਹੇਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਡੋਲ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਸਰਵਉੱਚ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਰਹੇਗਾ ਕਿ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਫਰਜ਼ ਪ੍ਰਤੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਦੀ ਕੋਈ ਸੀਮਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਸੌ ਸੌ ਸਲਾਮ।

ਨਾਇਕ ਨੰਦ ਸਿੰਘ, ੧/੧੧ਵੀਂ ਸਿੱਖ ਰੈਜੀਮੈਂਟ (ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ ਵਿਜੇਤਾ)

ਨਾਇਕ ਨੰਦ ਸਿੰਘ, ੧/੧੧ਵੀਂ ਸਿੱਖ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦੇ ਇੱਕ ਅਸਾਧਾਰਨ ਯੋਧੇ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਅਦੁੱਤੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਲਈ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸਾਹਸ, ਕਰਤੱਵ ਨਿਸ਼ਠਾ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਲਗਭਗ ੧੦੦੦ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਹੇਠ ਲਿਖਿਆ ਹੈ:

ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪਿਛੋਕੜ:

ਨਾਇਕ ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ੧੯੧੪ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ (ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ) ਦੇ ਬਹਾਦਰਪੁਰ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਸ੍ਰੀ ਭੋਲਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਈਸ਼ਰ ਕੌਰ ਸੀ। ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਸਾਹਸੀ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪਿੰਡ ਦੇ ਹੀ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਪੇਂਡੂ ਮਾਹੌਲ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਰਵਾਇਤਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਅਤੇ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਕੁੱਟ-ਕੁੱਟ ਕੇ ਭਰੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਅਤੇ ਯੋਧਿਆਂ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਸੀ।

ਸੈਨਿਕ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼:

ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ, ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਹੋਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਸਮਰੱਥਾ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ ਇਰਾਦੇ ਨੂੰ ਵੇਖਦਿਆਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ੧/੧੧ਵੀਂ ਸਿੱਖ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਆਪਣੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਯੁੱਧ ਕੌਸ਼ਲ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਸਖ਼ਤ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕੁਸ਼ਲ ਸਿਪਾਹੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਆਪਣੀ ਕਰਤੱਵ ਨਿਸ਼ਠਾ ਅਤੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲਿਆ।

ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ:

ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ, ੧/੧੧ਵੀਂ ਸਿੱਖ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਯੁੱਧ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਨਾਇਕ ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲੜਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਬਰਮਾ ਮੁਹਿੰਮ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵਰਣਨਯੋਗ ਹੈ।

ਬਰਮਾ ਮੁਹਿੰਮ ਅਤੇ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ:

ਮਈ ੧੯੪੪ ਵਿੱਚ, ਬਰਮਾ ਦੇ ਅਰਾਕਾਨ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ, ੧/੧੧ਵੀਂ ਸਿੱਖ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਜਾਪਾਨੀ ਫੌਜ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਉਲਝੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਨਾਇਕ ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਉਸ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਪਲਟੂਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਦੁਸ਼ਮਣ ਨੇ ਰਣਨੀਤਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਇੱਕ ਪਹਾੜੀ ‘ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਿਲ੍ਹੇਬੰਦੀ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਪਹਾੜੀ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨਾ ਮਿੱਤਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਫੌਜ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ।

ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਲਟੂਨ ਨੂੰ ਇਸ ਪਹਾੜੀ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਭਾਰੀ ਗੋਲਾਬਾਰੀ ਅਤੇ ਮਸ਼ੀਨਗੰਨ ਦੀ ਅੱਗ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅਦੁੱਤੀ ਸਾਹਸ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦਿਆਂ ਆਪਣੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਕੱਲੇ ਹੀ ਤਿੰਨ ਦੁਸ਼ਮਣ ਬੰਕਰਾਂ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਪਹਿਲੇ ਬੰਕਰ ‘ਤੇ ਗ੍ਰਨੇਡ ਸੁੱਟ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਾਰ ਨਹੀਂ ਮੰਨੀ।

ਆਪਣੇ ਗੰਭੀਰ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ, ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੂਜੇ ਬੰਕਰ ‘ਤੇ ਧਾਵਾ ਬੋਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਵੀ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਗੰਭੀਰ ਸੱਟਾਂ ਲੱਗੀਆਂ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੌਸਲਾ ਪੱਥਰ ਵਾਂਗ ਅਡੋਲ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ।

ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਨੇ ਤੀਜੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਬੰਕਰ ‘ਤੇ ਵੀ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ। ਇਸ ਆਖਰੀ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੰਨੀਆਂ ਡੂੰਘੀਆਂ ਸੱਟਾਂ ਲੱਗੀਆਂ ਕਿ ਉਹ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ।

ਨਾਇਕ ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਦੇ ਇਸ ਅਨੋਖੇ ਪਰਾਕ੍ਰਮ ਅਤੇ ਆਤਮ-ਬਲੀਦਾਨ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਲਟੂਨ ਪਹਾੜੀ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਰਹੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਸ ਅਸਾਧਾਰਨ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਕਰਤੱਵ ਨਿਸ਼ਠਾ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਫੌਜਾਂ ਦਾ ਸਰਵਉੱਚ ਬਹਾਦਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਹੈ।

ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਪੱਤਰ:

ਨਾਇਕ ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ:

“ਇਹ ਬਹਾਦਰੀ ਲਈ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ: –

ਨਾਇਕ ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਦਾ ਇਹ ਅਨੋਖਾ ਪਰਾਕ੍ਰਮ ਅਤੇ ਆਤਮ-ਬਲੀਦਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਲਟੂਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਸਿੱਧ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਰਤੱਵ ਪ੍ਰਤੀ ਅਟੁੱਟ ਨਿਸ਼ਠਾ ਅਤੇ ਅਸਾਧਾਰਨ ਬਹਾਦਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ।”

ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾ:

ਨਾਇਕ ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਅੱਜ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਅਤੇ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਸਾਹਸ ਅਤੇ ਕਰਤੱਵ ਨਿਸ਼ਠਾ ਦੇ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਵਜੋਂ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੁਨਹਿਰੀ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਕਿਤ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਸਭ ਕੁਝ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਕਈ ਯਾਦਗਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੈਨਿਕ ਸਿਖਲਾਈ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਸੈਨਿਕਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋ ਸਕੇ। ਨਾਇਕ ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਪਰੀਤ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਟੁੱਟ ਸਾਹਸ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਟੀਚੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਵਿਅਰਥ ਨਹੀਂ ਗਈ, ਅਤੇ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਾਡੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਜੀਵਤ ਰਹਿਣਗੇ।

ਹਵਾਲਦਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ: ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਗਾਥਾ

ਹਵਾਲਦਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਬਹਾਦਰ ਯੋਧੇ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਬੇਮਿਸਾਲ ਸਾਹਸ ਅਤੇ ਅਟੁੱਟ ਕਰਤੱਵ ਨਿਸ਼ਠਾ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸਰਵਉੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫੌਜੀ ਸਨਮਾਨ, ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ (ਵੀ.ਸੀ.) ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਅੱਜ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸੁਨਹਿਰੀ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹੈ।

ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 1912 ਵਿੱਚ ਅਣਵੰਡੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ਦੇ ਰੋਪੜ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਚੱਕ 25 ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਧਾਰਨ ਕਿਸਾਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਉਹ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਸਾਹਸੀ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦਾ ਜਜ਼ਬਾ ਕੁੱਟ-ਕੁੱਟ ਕੇ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸੇ ਭਾਵਨਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ।

ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੀ 8ਵੀਂ ਪੰਜਾਬ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਹੋ ਗਏ। ਆਪਣੀ ਲਗਨ, ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਸਮਰੱਥਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਆਪਣੀ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਛਾਣ ਬਣਾ ਲਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕਰਤੱਵਨਿਸ਼ਠ ਅਤੇ ਕੁਸ਼ਲ ਸਿਪਾਹੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ।

ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ, 8ਵੀਂ ਪੰਜਾਬ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਨੂੰ ਬਰਮਾ (ਮੌਜੂਦਾ ਮਿਆਂਮਾਰ) ਦੇ ਮੋਰਚੇ ‘ਤੇ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਮੋਰਚਾ ਮਿੱਤਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਜਾਪਾਨੀ ਫੌਜ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੁੱਧ ਖੇਤਰ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਭਿਆਨਕ ਲੜਾਈਆਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਹਵਾਲਦਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਆਪਣੀ ਯੂਨਿਟ ਨਾਲ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲੜਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਰਹੇ ਅਤੇ ਹਰ ਵਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਦੁੱਤੀ ਸਾਹਸ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ।

19 ਜਨਵਰੀ 1943 ਨੂੰ ਬਰਮਾ ਦੇ ਡੋਨਬਾਈਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਿਰਣਾਇਕ ਲੜਾਈ ਦੌਰਾਨ ਹਵਾਲਦਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਹ ਅਸਾਧਾਰਨ ਬਹਾਦਰੀ ਦਿਖਾਈ, ਜਿਸਦੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਦਿਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਲਟਨ ਜਾਪਾਨੀ ਫੌਜ ਦੇ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਗੜ੍ਹ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਭਾਰੀ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਆ ਰਹੀ ਸੀ।

ਇਸ ਨਾਜ਼ੁਕ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਹਵਾਲਦਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਨੇ ਖੁਦ ਪਹਿਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਮਸ਼ੀਨ ਗੰਨ ਪੋਸਟ ਵੱਲ ਇਕੱਲੇ ਹੀ ਦੌੜ ਪਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਰਾਈਫਲ ਅਤੇ ਗ੍ਰਨੇਡਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਦੁਸ਼ਮਣ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਚਾਨਕ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਕਾਰਵਾਈ ਨਾਲ ਦੁਸ਼ਮਣ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਸ਼ੀਨ ਗੰਨ ਖਾਮੋਸ਼ ਹੋ ਗਈ।

ਹਵਾਲਦਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਇੱਥੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰੁਕੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਪੋਸਟ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਵੀ ਨਕਾਰਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਸ ਬਹਾਦਰੀ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਲਟਨ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਗੜ੍ਹ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾ ਮਿਲੀ। ਇਸ ਪੂਰੀ ਕਾਰਵਾਈ ਦੌਰਾਨ, ਹਵਾਲਦਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਗੰਭੀਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸੱਟਾਂ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਲੜਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਟੀਚਾ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਗਿਆ।

ਹਵਾਲਦਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਦੀ ਇਸ ਅਦੁੱਤੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਕੁਰਬਾਨੀ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਫੌਜਾਂ ਦਾ ਸਰਵਉੱਚ ਬਹਾਦਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਹੈ, ਜੋ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬਹਾਦਰੀ ਦਿਖਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਹਵਾਲਦਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਦਾ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ ਗਜ਼ਟ 9 ਮਾਰਚ 1943 ਨੂੰ ਲੰਡਨ ਗਜ਼ਟ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਗਜ਼ਟ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦਾ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਵੇਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਦੁੱਤੀ ਸਾਹਸ, ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਸਮਰੱਥਾ ਅਤੇ ਕਰਤੱਵ ਨਿਸ਼ਠਾ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।

ਹਵਾਲਦਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਬਣ ਗਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਕਰਤੱਵ ਨਿਸ਼ਠਾ, ਸਾਹਸ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਬਹਾਦਰ ਯੋਧੇ ਵਜੋਂ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਲਈ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਾਣ ਨਿਛਾਵਰ ਕਰ ਦਿੱਤੇ।

ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਵੀ ਹਵਾਲਦਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਕਈ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਸਮਾਰਕ ਬਣਾਏ ਗਏ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਸਕੂਲਾਂ ਅਤੇ ਸੜਕਾਂ ਦਾ ਨਾਮਕਰਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅੱਜ ਵੀ ਫੌਜੀ ਅਕਾਦਮੀਆਂ ਅਤੇ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਤਾਂ ਜੋ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਲੈ ਸਕਣ।

ਹਵਾਲਦਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚੀ ਬਹਾਦਰੀ ਸਰੀਰਕ ਸ਼ਕਤੀ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਰਤੱਵ ਨਿਸ਼ਠਾ, ਸਾਹਸ ਅਤੇ ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਸੇਵਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਤੋਂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਾਰ ਨਹੀਂ ਮੰਨੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਾਣਾਂ ਦੀ ਆਹੂਤੀ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਦਿਵਾਈ।

ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਹਵਾਲਦਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਵਰਗੇ ਬਹਾਦਰ ਯੋਧਿਆਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਉਤਾਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਕੀਮਤ ਅਨਮੋਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤੱਤਪਰ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਹਵਾਲਦਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ, 8ਵੀਂ ਪੰਜਾਬ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦੇ ਇੱਕ ਸੱਚੇ ਸਿਪਾਹੀ ਅਤੇ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ ਦੇ ਇੱਕ ਯੋਗ ਜੇਤੂ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਅਮਰ ਰਹੇਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਗਾਥਾ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਤੱਕ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦੀ ਰਹੇਗੀ।

ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੱਜ (ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ), ਵੀ.ਸੀ.

ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੱਜ ਦਾ ਜਨਮ 1912 ਵਿੱਚ ਅਣਵੰਡੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ਦੇ ਗੁਜਰਾਂਵਾਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਚੱਕ ਰਾਮਦਾਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਸਥਾਨਕ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਅੱਗੇ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ। ਇੱਕ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਜਵਾਨ ਵਜੋਂ, ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵਿੱਚ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਦੇ ਗੁਣ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਸਨ।

1941 ਵਿੱਚ, ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ, ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 4/15ਵੀਂ ਪੰਜਾਬ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਕਮਿਸ਼ਨ ਮਿਲਿਆ। ਆਪਣੀ ਨਿਸ਼ਠਾ, ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਅਤੇ ਸੀਨੀਅਰ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਤਿਕਾਰ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਹਸੀ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ ਇਰਾਦੇ ਵਾਲੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਅੱਗੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ।

ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ, 18 ਮਾਰਚ 1945 ਨੂੰ ਬਰਮਾ (ਮੌਜੂਦਾ ਮਿਆਂਮਾਰ) ਵਿੱਚ ਇੰਫਾਲ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦੌਰਾਨ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੱਜ ਨੇ ਅਨੋਖੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਆਤਮ-ਬਲੀਦਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਲਟਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਸਥਾਪਤ ਜਾਪਾਨੀ ਚੌਕੀ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਸੌਂਪਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਭਾਰੀ ਗੋਲਾਬਾਰੀ ਅਤੇ ਮਸ਼ੀਨ ਗੰਨ ਦੀ ਅੱਗ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜੱਜ ਨੇ ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਆਪਣੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਈ ਦੁਸ਼ਮਣ ਬੰਕਰਾਂ ‘ਤੇ ਧਾਵਾ ਬੋਲਿਆ।

ਇੱਕ ਨਾਜ਼ੁਕ ਪਲ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਲਟਨ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਭਾਰੀ ਦਬਾਅ ਹੇਠ ਸੀ, ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜੱਜ ਨੇ ਇਕੱਲੇ ਹੀ ਅੱਗੇ ਵਧ ਕੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਮਸ਼ੀਨ ਗੰਨ ਪੋਸਟ ‘ਤੇ ਗ੍ਰਨੇਡ ਸੁੱਟੇ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਨਕਾਰਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਸਾਹਸੀ ਕਾਰਵਾਈ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਗੰਭੀਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਆਪਣੀਆਂ ਗੰਭੀਰ ਸੱਟਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਉਹ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਲੜਦੇ ਰਹੇ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ।

ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੱਜ ਨੇ ਡਿਊਟੀ ਦੀ ਪੁਕਾਰ ‘ਤੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਾਣਾਂ ਦੀ ਆਹੂਤੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੇਮਿਸਾਲ ਬਹਾਦਰੀ, ਅਟੱਲ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਅਤੇ ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਰਾਸ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜੋ ਕਿ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਫੌਜੀ ਸਨਮਾਨ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਾਦ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਉਹ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਬਣੇ ਰਹਿਣਗੇ।

ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੱਜ ਦਾ ਨਾਮ ਸਾਹਸ ਅਤੇ ਬਲੀਦਾਨ ਦੇ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਵਜੋਂ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸੁਨਹਿਰੀ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਕਿਤ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਰਤੱਵ ਪ੍ਰਤੀ ਸਮਰਪਣ ਅਤੇ ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਸੇਵਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਚੁਣੌਤੀ ‘ਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।