ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ ਨਿਹੰਗ: ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਅਮਰ ਯੋਧਾ
ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ ਨਿਹੰਗ ਦਾ ਜਨਮ 1 ਜਨਵਰੀ ਸਨ 1761 ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸਿੰਹਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਪਿਤਾ ਇਸਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ। ਦੁਖਦਾਈ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਬਾਬਾ ਨਾਰਾਇਣ ਸਿੰਘ ਜੀ (ਨੈਣਾ ਸਿੰਘ ਜੀ) ਨੇ ਕੀਤੀ। ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਸਤਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿਦਿਆ ਵਿੱਚ ਨਿਪੁੰਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਗੁਰੂ ਪੰਥ ਖਾਲਸਾ’ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਨਿਹੰਗ ਸਿੱਖ ਨੇਤਾ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਖਾਲਸਾ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਮਿਸਲ ਦੇ ਯੋਧੇ ਅਤੇ ਬੁੱਢਾ ਦਲ ਦੇ ਮੁਖੀ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਸੈਨਾਪਤੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਸਿੱਖ ਖਾਲਸਾ ਫੌਜ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸਲਾਹਕਾਰ ਵਜੋਂ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਹੀ।
ਸਿੱਖ ਏਕਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ
ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੂਰਦਰਸ਼ਤਾ ਅਤੇ ਨੇਤ੍ਰਿਤਵ ਕੌਸ਼ਲ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਨੂੰ ਨਵੀਆਂ ਉੱਚਾਈਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਇਆ। ਉਹ ਇਕ ਬੇਖੌਫ ਯੋਧੇ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਵੀ ਡਰਦੇ ਸਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਦੇ ਹੁਕਮ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੇਮਿਸਾਲ ਹਿੰਮਤ ਅਤੇ ਚਤੁਰਾਈ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਉਹ ਅਸਫਲ ਰਹੇ।
ਮੁੱਲਾਂ ਅਤੇ ਮਰਯਾਦਾਵਾਂ ਦੇ ਰੱਖਿਆਕ
ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਗੁਰਮਤ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਪੰਥ ਖਾਲਸਾ ਦੇ ਮੁੱਲਾਂ ਦਾ ਜੀਵੰਤ ਉਦਾਹਰਣ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਨਿਤਨੇਮ ਅਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਵੇਲੇ ਦੇ ਪਾਲਣ ਵਿੱਚ ਅਡਿਗ ਰਹੇ। ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਪੰਥ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੇ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਦਗੀ, ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕਤਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਇੱਕ ਆਦਰਸ਼ ਨੇਤਾ ਬਣਾਇਆ।
ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਲਾਹਕਾਰ
ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅੰਤਮ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਲਾਹਕਾਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜੰਗਾਂ ਦੇ ਸੈਨਾਪਤੀ ਰਹੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਨੌਸ਼ਹਿਰੇ ਦੀ ਜੰਗ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਆਖਰੀ ਜੰਗ ਸਾਬਤ ਹੋਈ। ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਨਯਾਯਪੂਰਣ ਨੀਤੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਥ ਦੀ ਮਰਯਾਦਾ ਨੂੰ ਹਰ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰ ਰੱਖਿਆ।
ਨੌਸ਼ਹਿਰੇ ਦੀ ਜੰਗ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦੀ
14 ਮਾਰਚ 1823 ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਨੌਸ਼ਹਿਰੇ ਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਮਾਤ੍ਰਭੂਮੀ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਅਮਰ ਹੋ ਗਈ। ਇਹ ਜੰਗ ਸਿਰਫ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੈਨਿਕ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੇਮਿਸਾਲ ਹਿੰਮਤ ਅਤੇ ਮਾਤ੍ਰਭੂਮੀ ਪ੍ਰਤੀ ਪਿਆਰ ਦਾ ਵੀ ਸਬੂਤ ਹੈ।
ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ: ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ
ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸਿੱਖ ਧਰਮ, ਵੀਰਤਾ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਠਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਮਰਯਾਦਾ ਨੂੰ ਸਿਖਰ ਰੱਖਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨੇਤ੍ਰਿਤਵ, ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਬਲਿਦਾਨ ਨੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਅਮਿਟ ਛਾਪ ਛੱਡੀ ਹੈ। ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸੱਚਾ ਨੇਤ੍ਰਿਤਵ ਧਰਮ, ਨਿਸ਼ਠਾ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਸਮਾਈ ਹੋਈ ਹੈ।
“ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ ਨਿਹੰਗ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਮਹਾਨ ਯੋਧੇ, ਉੱਚ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸੰਰਕਸ਼ਕ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਵੀਰਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸਨ”.
